นางพญาหงส์ทอง

ข้าแต่พระองค์ผู้ทรงเป็นที่พึ่งแห่งสัตวโลกทั้งหลาย! ในอดีตชาติล่วงมาแต่หนหลัง ครั้งศาสนาพระกัสสปสัมมาสัมพุทธเจ้านั้น พระองค์ทรงเป็นพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญาหงส์ทอง ฝ่ายว่าพิมพาข้าพระบาทนี้ ก็ได้เกิดเป็นนางหงส์ซึ่งเป็นภรรยาของพญาหงส์ทองนั้น เฝ้าผูกพันรักใคร่กันอยู่พร้อมกับหมู่หงส์ที่เป็นบริวารในป่าใหญ่แห่งหนึ่ง

สมัยนั้น สมเด็จพระราชินีเขมเทวีเจ้าซึ่งเป็นนางกษัตริย์ในมหานครนั้น ทรงมีพระอัธยาศัยใคร่เสด็จประพาสป่าอยู่เนืองๆ ได้ทรงพบสระน้ำใหญ่ชายป่าเข้า พระนางเจ้าจึงรับสั่งให้ปลูกบุปผชาติบัวหลวงไว้ในสระนั้น จนออกดอกใบวิจิตรรจนา งามตระการตาแลดูน่า รื่นรมย์แห่งใจ แล้วทรงตั้งนายพรานผู้หนึ่งไว้ ให้มีหน้าที่บำรุงรักษาสระ คอยระวังซึ่งหมู่สิงห์สัตว์นกเนื้อทั้งหลาย มิให้มากล้ำกรายกระทำอันตรายสระวิเศษ นั้นได้เป็นอันขาด เจ้าพรานไพรเมื่อได้รับการแต่งตั้ง ให้มีหน้าที่เช่นนั้น ก็มิได้มีความประมาท ตั้งใจทะนุบำรุงและระวังรักษาสระด้วยดี ครั้นเห็นเหล่าปักษีชาติทั้งหลายพากันร่อนลงเล่นในสระบ่อยๆ แม้จะตะโกนไล่อย่างไร ก็ไม่หมดสิ้นไปสักที เจ็บใจขึ้นมาจึงคิดกระทำบ่วงดักเรี่ยรายไว้ในสระน้ำเป็นอันมาก

ฝ่ายว่าพญาหงส์ทอง ซึ่งอาศัยอยู่ในป่าใหญ่ ได้ยินกิตติศัพท์แห่งสระงามวิจิตรตระการตา ที่เหล่านกทั้งหลายพากันเล่าบอกสืบๆมาว่า สระโบกขรณีชายป่าของนางพระยาเขมเทวีเป็นสระที่งามตระการตา น่ารื่นรมย์แห่งใจ และน่าลงเล่นให้เป็นที่สนุกสบายหนักหนา ก็พานางพญาหงส์ทองที่เป็นภรรยากับฝูงหงส์บริวารเป็นอันมาก ออกจากที่อยู่อาศัยว่ายฟ้าบินมาโดยนภากาศเป็นหมู่ใหญ่ ครั้นถึงแล้วพญาหงส์ทองจึงบินลงสู่สระน้ำนั้นก่อน ก็ต้องบ่วงที่พรานไพรดักไว้นั้นทันใด เมื่อรู้ว่าตนเคราะห์ร้ายต้องบ่วงหนีไปไม่ได้แล้ว ด้วยความกรุณาและเป็นห่วงนางพญาหงส์ทองภรรยาและบรรดาบริวารแห่งตน พญาหงส์ทองจึงร้องบอกให้หงส์ทั้งหลายรีบหนีไปโดยเร็ว เพราะภัยปรากฏขึ้นแล้ว อย่ารอช้า นางพญาหงส์และบริวาร ได้ยินเสียงร้องบอกดั่งนั้นด้วยความตกใจไม่ทันพิจารณาว่าพญาหงส์จะเป็นอย่างไร ต่างก็พากันรีบบินหนีไปโดยเร็ว ปล่อยให้พญาหงส์ทองต้องทนทุกข์ทรมานในบ่วงแห่งพรานไพรนั้นแต่ลำพัง

ข้าแต่พระองค์ผู้เคยทรงเป็นสวามี! โทษผิดแห่งพิมพาข้าพระบาทนี้ หากจะพึงมีในชาตินั้น โดยการบินหนีไปพร้อมกับหงส์ที่เป็นบริวารด้วยความตกอกตกใจ จนลืมนึกถึงพระองค์ผู้ทรงเป็นประธานาธิบดี ปล่อยให้ติดอยู่บ่วงอันพรานไพรดักไว้ตามลำพังแล้วไซร้ ขอองค์สมเด็จพระจอมไตรโลกนาถ จงทรงพระกรุณาอดโทษให้แก่ข้าพระบาทชื่อว่าพิมพา ซึ่งจักขอถวายบังคมลาเข้าสู่นิพพานในวันนี้เสียเถิด พระเจ้าข้า